excusatio

excūsātĭo ( excuss- ), ōnis, f. [excuso], an excusing, excuse (freq. and class.); constr. with obj. or subj. gen., absol., with cur, quominus, etc.

(α).

With gen. obj.:

peccati,

Cic. Lael. 11, 37:

intermissionis litterarum,

id. Fam. 16, 25:

valent apud me excusationes injuriae tuae,

id. Sull. 16, 47.—

(β).

With gen. subj.:

pauci ejusdem generis addit cum excusatione Pompeii conjuncta (shortly before: velle Pompeium se Caesari purgatum),

Caes. B. C. 1, 8, 4.—With both constructions:

excusatio Ser. Sulpicii legationis obeundae,

Cic. Phil. 9, 4, 8.—

(γ).

With a causal gen. (freq.):

hic dies summa'st apud me inopiae excusatio,

Plaut. As. 3, 1, 31:

excusatio vel pietatis, vel necessitatis, vel aetatis,

Cic. Cael. 1, 2; cf.

adolescentiae,

id. ib. 18, 43:

me neque honoris neque aetatis excusatio vindicat a labore,

id. Sull. 9, 26:

aetatis,

Caes. B. C. 1, 85, 9:

valetudinis,

Cic. Pis. 6, 13:

oculorum,

id. de Or. 2, 68, 275: [p. 681] familiaris funeris, id. Rab. Perd. 3, 8:

amicitiae,

id. Lael. 12, 43:

necessitatis,

id. Rab. Post. 10, 27:

summae stultitiae,

id. Caecin. 11, 30 et saep.—

(δ).

Absol.:

turpis enim excusatio est si quis contra rem publicam se amici causa fecisse fateatur,

Cic. Lael. 12, 40:

illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem,

id. Rep. 1, 5:

(Sappho) dat tibi justam excusationem,

id. Verr. 2, 4, 57, § 126:

libenter Caesar petentibus Aeduis dat veniam excusationemque accipit,

Caes. B. G. 6, 4, 3:

triduum disputationibus excusationibusque extrahitur,

id. B. C. 1, 33, 3 et saep.—

(ε).

With cur and quominus:

accipio excusationem tuam, qua usus es, cur, etc.,

Cic. Fam. 4, 4, 1:

nemini civi ullam, quominus adesset, satis justam excusationem esse visam,

id. Pis. 15, 36.—

(ζ).

With acc. and inf.:

habent excusationem legitimam, exsilii causa solum vertisse nec esse postea restitutos,

id. Phil. 5, 5, 14.—

(η).

With kindr. accus.:

ad excusandas excusationes in peccatis,

Vulg. Psa. 140, 4.—

II.

Transf., a being excused, a release, discharge from any thing (post-class.):

tria onera tutelarum dant excusationem,

Dig. 27, 1 (De excusationibus), 3; cf.:

omnibus excusatio a tutela competit,

ib. 5 et saep. (vid. the whole title).